Jan nenpòt moun ki gen bèt kay konnen, ou devlope yon lyen emosyonèl byen distenk ak konpayon bèt ou chwazi a. Ou pale ak chen an, ou plenyen ak hamster a epi ou di perichè ou sekrè ou pa ta janm di okenn lòt moun. Epi, pandan yon pati nan ou sispèk ke tout efò a ta ka konplètman initil, yon lòt pati nan ou an sekrè espere ke yon jan kanmenm bèt ou renmen an konprann.
Men, kisa bèt yo konprann, e konbyen,? Pa egzanp, ou konnen yon bèt kapab fè eksperyans plezi, men èske yo fè eksperyans imè? Èske ti bèt ki gen pwal yo ka konprann yon blag oswa toufe yon ri lè ou lage yon bagay lou sou zòtèy ou? Èske chen oswa chat oswa nenpòt lòt bèt ri menm jan nou ri? Poukisa nou ri? Rezon ki fè moun devlope ri se yon mistè. Chak moun sou planèt la, kèlkeswa lang yo pale a, fè li epi nou tout fè li san nou pa rann nou kont. Li jis soti byen fon nan nou epi nou pa ka anpeche li rive. Li kontajye, sosyal epi se yon bagay nou devlope anvan nou ka pale. Yo panse ke li egziste pou bay yon eleman lyezon ant moun, alòske yon lòt teyori di ke li te soti okòmansman kòm yon son avètisman pou mete aksan sou sa ki pa konvenyan, tankou aparisyon toudenkou yon tig ak dan sab. Donk, pandan ke nou pa konnen poukisa nou fè li, nou konnen nou fè li. Men, èske bèt yo ri, epi si non, poukisa pa?
Makak awogan Kòm yo se fanmi bèt ki pi pwòch nou yo, chimpanz, goril, bonobo ak orangoutan yo fè vwa pou yo pran plezi pandan y ap jwe kouri dèyè oswa lè y ap chatouye yo. Son sa yo sanble sitou ak yon souf kout, men sa ki enteresan, makak ki pi pre nou yo, tankou chimpanz yo, montre vokalizasyon ki pi fasil pou idantifye ak ri moun pase yon espès ki pi lwen tankou orangoutan an, ki gen bri jwaye ki mwens sanble ak pa nou yo.
Lefèt ke son sa yo emèt pandan yon estimilis tankou chatouyman sijere ke ri te evolye anvan nenpòt kalite pawòl. Yo rapòte ke Koko, goril pi popilè ki te itilize lang siy la, te yon fwa mare lasèt soulye gadò li ansanm epi li te fè siy "chase me" pou montre, potansyèlman, kapasite pou fè blag.
Kònèy k ap chante Men kisa nou ka di de yon branch konplètman diferan nan mond animal la tankou zwazo? Se sèten, yo te wè kèk imitatè zwazo entelijan tankou zwazo menat ak kakato k ap imite ri e yo te menm wè kèk peroke k ap plezante lòt bèt, ak rapò sou yon zwazo k ap sifle epi konfonn chen fanmi an, sèlman pou pwòp amizman li. Yo konnen kònèy ak lòt korvid yo itilize zouti pou jwenn manje e menm rale ke predatè yo. Yo te panse ke se te sèlman pou distrè yo pandan y ap vòlè manje, men kounye a yo wè sa lè pa gen manje, sa ki sijere ke zwazo a te fè l jis pou plezi. Kidonk li posib ke gen kèk zwazo ki gen sans imè, e ki ka menm ri, men nou poko kapab idantifye li.
Imè bèt Gen lòt bèt tou ki ri, tankou rat, ki 'piti' lè yo chatouye yo nan zòn sansib tankou dèyè kou yo. Dofen yo sanble ap fè son lajwa pandan y ap jwe pou goumen, pou sijere ke konpòtman an pa menasan pou moun ki bò kote yo, alòske elefan yo souvan twonpèt pandan y ap jwe. Men, li prèske enposib pou pwouve si konpòtman sa a konparab ak ri yon moun oswa jis yon bri ke bèt la renmen fè nan sèten sitiyasyon.
Bèt kay rayi Ebyen, e bèt kay ki lakay nou yo? Èske yo kapab ri nou? Gen prèv ki sijere ke chen yo devlope yon kalite ri lè y ap pran plezi yo ki sanble ak yon souf fòse ki diferan nan teksti son ak souf òdinè yo itilize pou kontwole tanperati a. Nan lòt men an, yo te panse chat yo te evolye pou pa montre okenn emosyon ditou kòm yon faktè siviv nan bwa. Li evidan ke ronronman ka endike ke yon chat satisfè, men ronronman ak miayman kapab tou itilize pou endike yon kantite lòt bagay.
Chat yo sanble renmen patisipe nan yon varyete konpòtman malfezan tou, men sa ta ka senpleman yon tantativ pou atire atansyon olye ke montre bò komik yo. Kidonk, osi lwen ke syans ale, li sanble ke chat yo pa kapab ri epi ou ka santi w rekonfòte lè w konnen ke chat ou a pa ap ri ou. Men, si yo ta janm gen kapasite pou fè sa, nou sispèk yo ta fè sa.
Atik sa a soti nan nouvèl BBC yo.
Dat piblikasyon: 19 Oktòb 2022